مصطفی داننده: شاید این روزها حسن روحانی به این می‌اندیشد که ای کاش همای سعات در دوره‌های گذشته بر روی شانه‌های او می نشست تا روحانی تبدیل به رئیس جمهوری می‌شد که وارث این همه مشکلات نبود. او کشوری را تحویل گرفت که مملو از تحریم‌های گوناگون بود، اوضاع اقتصادی نابسامان  و مردم امیدی به آینده نداشتند. با این حال دولت به او رسید و در کنار تمام مشکلات، رئیس جمهور تازه ایران با یک معضل جدی روبرو بود و آن هم منتقدانی بود که تازه پای به عرصه سیاست گذاشته بودند و از تجربه‌ای  در حدود 8 سال در فضای سیاسی ایران، کمر به ناکارآمد نشان دادن دولت روحانی بسته بودند.

روحانی در دولتش به جز تمام مشکلات اقتصادی، با مخالفانی روبرو است که شبیه هیچ یک از منتقدان دولت‌های گذشته نیستند و همین باعث می‌شود که روحانی  در آرزوی مخالفانی از جنس منتقدان دیروز باشد.

منتقدان از کاه، کوه ساز، به هر بهانه به انتقاد از روحانی می‌پردازند. واکنش به رخدادهایی  مثل توزیع سبد کالا، فاز دوم هدفمندی یارانه ها، انتصاب ها در دولت،سفر های یک وزیر به خارج از کشور برای عمل جراحی،انتصاب ها دردانشگاه ها و برخی اظهار نظرهای دولتمردان ، مهمانی همسر رئیس جمهور و سیاست خارجی دولت به ویژه در زمینه هسته‌ای نمونه هایی است که آنان به واسطه آنها به دولت حمله می کنند.

این حملات بی رویه باعث شد که روحانی از مخالفان خود بخواهد تا با شناسنامه از دولت انتقاد کنند و به اصطلاح با تابلوی حزب و جریان مشخص خود وارد فضای سیاسی ایران شوند. منتقدان این روزهای روحانی از جمله تازه واردهای سیاسی ایران هستند، کسانی که از دو مجلس هشتم و نهم و روزنامه‌ها و سایت‌های زنجیره‌ای سربرآورده‌اند و همین ناشناخته شده بودن بسیاری از این افراد باعث شده است تا روحانی نداد با چه کسانی و با چه تفکری روبرو است. و این برخلاف دیگر روسای جمهوری ایران است. هاشمی، خاتمی و احمدی نژاد می‌دانستند که با چه کسانی روبرو هستند و منتقدان دولت‌های سازندگی، اصلاحات و دولت مهرورز همه با تابلوهای مشخص و با شناسنامه به انتقاد از قوه مجریه می‌پرداختند.

منتقدان آیت الله سیاست ایران؛ چهار سال چپ‌ها، چهار سال راست‌ها

هاشمی رفسنجانی در دو دولت خود با منتقدانی متفاوتی روبرو بود. هاشمی رفسنجانی در دولت اول خود، منتقدانی از جنس جناح چپ داشت و در دولت دوم خود با راست گرایان منتقد روبرو بود. سیاست‌های تعدیل اقتصادی و تعامل در سیاست خارجی باعث شده بود تا جناح چپ که متشکل از اعضای مجمع روحانیون و مجاهدین انقلاب اسلامی و دیگر گروه‌های این جریان بود، به طور صریح از این سیاست‌ها انتقاد می‌کرد و اعتقاد داشت که این اندیشه با آرمان‌های انقلاب فاصله دارد.

جناح جپ عمیقا با دریافت وام خارجی و سرمایه گذاری خارجی مخالف بود و آن را باعث از بین رفتن اقتدار ملی ایران می‌دانست. در آن سال‌ها روزنامه «سلام» به عنوان تنها روزنامه منتقد دولت، بیانیه‌های جناح چپ را به چاپ می‌رساند که در آن به سیاست‌های اقتصاد بازار آزاد و خصوصی سازی دولت هاشمی انتقاد می‌شد.

سیاست خارجی دولت دیگر موضوع مورد اختلاف دولت و جناح چپ بود. دولت هاشمی اعتقاد با رابطه با جهان داشت و جناح چپ به شدت با این نظر هاشمی رفسنجانی به مخالفت می‌پرداخت. اوج این اختلاف در زمان حمله عراق به کویت نمایان شد که دولت با نظر رهبرانقلاب اعلام بی طرفی کرد اما جناح چپ اعتقاد داشت که ایران باید در کنار عراق با آمریکا بجنگد. مهدی کروبی، موسوی خوئینی‌ها، سعید حجاریان و سید علی اکبر محتشمی پور از شناخته شده‌ترین منتقدان دولت آیت‌الله هاشمی در دولت اول او بودند.

با کناره گیری جناح چپ از سیاست و حذف برخی از وزرای این جناح از دولت با توجه به فشار راست‌گرایان، منتقدان هاشمی این بار در قامت راست‌گرایان وارد عرصه شدند. این منتقدان بعد از فاصله گرفتن هاشمی با این جریان و تشکیل کارگزارن، به صورت جدی تر وارد عرصه شدند و روزنامه‌هایی مانند رسالت با مدیریت احمد توکلی و همچنین حزب موتلفه اسلامی انتقادهای شدید نسبت به سیاست‌های فرهنگی  و اقتصادی دولت سازندگی داشتند. تشکیل طبقه اشراف در کشور مهم ترین ایراد این جریان به دولت هاشمی بود.

دولت اصلاحات و راست‌های همیشه منتقد

سید محمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات از همان روزهای اول مخالفان خود را می‌شناخت و می‌دانست که راست گرایان طرفدار ناطق نوری که طعم تلخ شکست در انتخابات ریاست دوم خرداد را چشیده بودند، ردای مخالفت با دولت او را به تن خواهند کرد. مجلس پنجم، مملو از مخالفان دولت خاتمی بود و این کار را برای رئیس جمهور سخت می‌کرد اما وجود منتقد منصف و شناسنامه داری ماننده ناطق نوری در راس مجلس باعث شد تا کابینه خاتمی، به طور کامل از مجلس رای اعتماد بگیرد و بعد از آن جامعه شاهد همکاری مطلوبی میان دولت و مجلس بودند.

سیاست خارجی و مسائل فرهنگی به ویژه در زمینه مطبوعات و سینما، مهم ترین مسائلی بود که راست گرایان درقبال دولت خاتمی مطرح می‌کردند. استعفای مهاجرانی و عبدالله نوری نمونه بارز این اختلاف بود. چیزی که امروز اکثر اصلاح طلبان به آن معتقدهستند، شناسنامه دار بودن منتقدان خاتمی است. در این میان برخی گروه‌ها که در آن زمان به تندرو و لباس شخصی معروف بودند از جمله حسین الله کرم و مسعود ده نمکی، نیز از منتقدان جدی دولت خاتمی بودند. این گروه به عنوان انصار حزب الله در مخالفت خاتمی پای به عرصه سیاسی گذاشته بودند. این گروه مشکلات فراوانی برای دولت خاتمی بوجود آورد.

منتقدان جدی احمدی نژاد؛ از اصلاح طلب تا اصولگرا

محمود احمدی نژاد، ششمین رئیس جمهور ایران نیز همچون هاشمی رفسنجانی با دو گروه مخالف  روبرو بود. او در بدو پیروزی مخالفان جدی روبرو بود. مخالفانی که با محوریت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی فعالیت می‌کردند. آنان اعتقاد داشند که دولت احمدی نژاد، دولت ناکارآمد و به دور از عقلانیتی است. در طول چهار سال اول دولت احمدی نژاد، منتقدان به تمام رفتارهای احمدی نژاد ایراد وارد می‌کردند از سخنرانی در سازمان ملل تا سخنرانی در سفرهای استانی. اما نکته  مهم در این میان، حضوز چهره‌های شناخته شده در سطح جامعه مانند هاشمی، خاتمی و کروبی  به عنوان منتقدان احمدی نژاد بود. منتقدانی که در سطوح مختلف از قوه مجریه و مقننه فعالیت کرده بودند و شرابط کشور را به خوبی درک می‌کردند.

حوادث بعد از انتخابات 88 و حاشیه نشینی اصلاح طلبان و تغییر رویه احمدی نژاد در سیاست‌های خود باعث شد تا مخالفت با دولت احمدی نژاد از اصلاح طلبان به اصول گرایان برسد. اصول گرایان دلخور از رفتارهای احمدی نژاد از جمله قهر 11 روزه او، شمشیر انتقاد را برنده تر از اصلاح طلبان علیه دولت احمدی نژاد کشیدند و برای بار اول در تاریخ جمهوری اسلامی پای رئیس جمهور را برای پاسخ به سوال نمایندگان به مجلس کشاندند. این اختلاف‌ها حتی کار را به جایی رساند که رئیس مجلس یعنی علی لاریجانی با رئیس جمهور در صحن علنی مجلس درگیری لفظی پیدا کرد، درگیری که در بین اهالی رسانه به عنوان « یکشنبه سیاه» معروف شد.

علی لاریجانی، علی مطهری، احمدی توکلی و محمدباقر قالیباف، مهم ترین چهره‌های مخالف دولت در جریان اصول گرایی بودند.

همانطور که مشاهده می‌کنید، منتقدان دولت‌های گذشته از چهره‌های شناخته شده و با سابقه انقلاب اسلامی بودند که هرکدام سابقه مسئولیت در قوای مختلف را به عهده داشته‌اند اما امروز روحانی با مخالفین روبرو است که ناشناخته ترین نیروهای انقلاب اسلامی ایران هستند، مخالفان که بی شناسنامه وارد عرصه نقد شدند.

 

دولت	گرایش منتقدان	محورهای انتقاد	مهم ترین رسانه‌های وابسته
اکبر هاشمی رفسنجانی(اول)	جناح چپ	اقتصادی – سیاست خارجی	سلام
اکبر هاشمی رفسنجانی(دوم)	جناح راست	اقتصادی - فرهنگی	رسالت
سید حمد خاتمی(اول)	جناح راست	فرهنگی - سیاسی	رسالت- جبهه
سید محمد خاتمی( دوم)	جناح راست	فرهنگی - سیاسی	کیهان – رسالت
محمود احمدی نژاد	اصلاح طلبان	فرهنگی – سیاسی - اقتصادی	اعتماد – شرق- هم میهن – اعتماد ملی
محمود احمدی نژاد	اصول گرایان- اصلاح طلبان	فرهنگی - سیاسی	کیهان- خبرگزاری فارس – اعتماد – شرق